Hale Oluşumu

Tabiat bize özellikle soğuk ve berrak akşamlarda dolunayın etrafında muhteşem bir ışık gösterisi sunar. Pek çok insanın hayran kaldığı, şairlere ilham kaynağı olan, insanların çocuklarına isim olarak verdiği bu güzel doğa olayı haleler acaba nasıl oluşmaktadır?

Sadece Ay’ın değil, Güneş’in etrafında da haleler görmek mümkündür. Çünkü halenin oluşmasına sebep olan şey, Ay veya Güneş’in kendisi değil, atmosferimizdeki buz tanecikleridir. 

Buz kristalleri, su moleküllerinin özelliği gereği, altıgen şeklinde oluşurlar. Bir toz zerreciğinin etrafında kümelenerek büyüyen su molekülleri altı yönde genişlerler. Sonuçta kar kristallerinde sıkça gözlemlediğimiz gibi çok hoş altıgen şekiller meydana gelir. 

Yerden 5-10 km yükseklikte sıcaklık sıfırın altında 80 derecelere kadar düştüğü için atmosferde bolca bulunan su buharının donması ve buz kristallerinin oluşması için çok uygun bir ortam vardır. Her yönde rastgele dağılmış milyarlarca buz kristalinden geçen ay ve güneş ışıkları kristaller içinde kırınıma uğrarlar.

Altıgen prizma, gelen ışığı 22 ila 50 derecelik açılarla kırar. Minimum sapma açısı 22 derecedir. Aslında kırılma açısı kırmızı ışık için tam olarak 21.84, mavi ışık içinse 22.37 derecedir. Altıgen prizma gibi davranan buz kristallerinden geçen ay ışığı minimum 22 derece olmak üzere 50 dereceye kadar kırılır. Böylece biz yerden Ay’a bakarken etrafında 22 derecelik bir halka görürüz.

Halkaya dikkatli bakıldığında iç kısmın kırmızı, dış kısmın da mavi tonlardan oluştuğu gözlemlenebilir. 22 dereceden daha küçük açılarda kırılma olmadığı için halenin iç kısmı oldukça karanlıktır. Bu yüzden minimum kırılma açısının olduğu 22 derecedeki ışık yoğunluğu çok net görülmektedir. halenin dışında kalan alan ise atmosferde ışığın saçılmasından dolayı daha aydınlıktır.

 

 Bir de halk arasında “hale görününce fırtına yakındır” gibi bir söylenti vardır. Bu sözde kısmen de olsa doğruluk payı vardır. Çünkü sirrüs bulutları yerden 5-13 km yükseklikte, tamamen buz kristallerinden ve genelde fırtınalı havalardan önce oluşurlar. Açık havalarda halenin en net görülebildiği zamanlarda bu sirrüs bulutlarının oluşum aşamasında olduğunu anlarız. Ardından fırtınanın gelmesi ise kuvvetle muhtemeldir.